5 augustus 2025

In Het Badhuis in Zwijndrecht is het koffietijd als ik deze woensdagmorgen aankom. Een groep mensen uit de wijk zijn samengekomen om vandaag te gaan bewegen op muziek. Bij de bar is een koffietafel, achter in de zaal is een biljart. Wat meteen opvalt: aan de wand hangen tekeningen. Pionier Gerben Bremmer vertelt dat hier allerhande activiteiten zijn. ‘We kijken waar behoefte aan is in de wijk en welke talenten mensen zelf hebben. Zo zijn de tekencursussen op maandagmiddag ontstaan, maar je kunt hier bijvoorbeeld ook kaarten en biljarten en er is een koffie-inloop.’

Het Badhuis heeft een belangrijke sociale functie in de wijk. ‘We zoeken de samenwerking met andere organisaties. Daarbij kijken we of de activiteiten passen bij wie wij zijn. Zo zit hier op dinsdag een organisatie die zich inzet voor mensen die opgenomen zijn vanwege psychosen of andere psychische klachten. Daarbij wordt professionele hulp geboden aan een groepje mensen die elkaar helpen om terug te keren in de maatschappij. Zo zijn er tal van activiteiten. Elke dinsdagavond wordt hier een cursus Line-dance gegeven. Daar is veel belangstelling voor.’

Sporten

Het Badhuis zit in een oude volksbuurt van Zwijndrecht. ‘Dit was vroeger het badhuis van de wijk. Sommige van onze oudere bezoekers herinneren zich nog dat zij hier als kind gedoucht hebben. Het volkse zie je ook terug in onze activiteiten. Kaarten, bingo, sjoelen: dat zijn activiteiten die in een yuppenwijk in Amsterdam misschien iets minder zouden aanslaan’, zegt hij met gevoel voor ironie.

‘Meer bewegen voor ouderen’ begint bijna, maar het wachten is nog op de instructrice. Haar stagiaire is er al wel. Even later komt een dame in sportkleding binnenstuiven. Met een kordaat gebaar zet ze de deelnemers, die inmiddels in een kring zijn gaan zitten, in beweging. Bremmer: ‘We hebben een heel leuke sportinstructrice. Zij is echt zo gek als een deur. Eerst hadden we vijf deelnemers, al snel werden het er meer. Als mensen iets leuk vinden, dan geven ze het door aan anderen.’ De instructrice werkt bij een lokale sportorganisatie. Haar betrokkenheid is mogelijk dankzij een eigen bijdrage van de deelnemers en een subsidie van de gemeente.

Lego

In de hal van Het Badhuis is een spelletjeskast en een weggeefplank te vinden. Ook is er een ruimte waarin de legosets worden bewaard. Van grote bouwwerken tot setjes voor Serious Play, om met elkaar tot inhoudelijke gesprekken te komen. ‘Als je lego gaat uitlenen, zien sommige mensen al snel leeuwen en beren. Voor je het weet ben je stukjes kwijt, denken ze dan. Maar als er iets kwijt is, kun je het vaak wel bijbestellen. We vragen mensen wel om hun naam en telefoonnummer op te schrijven.’

Hij heeft het idee om lego uit te lenen overgenomen van Het Pand, een missionaire plek van de IZB in Groningen. ‘Ik zou zeggen: begin er gewoon mee en leer van je fouten. We hebben een oproep gedaan waardoor we onder meer een bijdrage kregen van de plaatselijke Rotary. Het is supergaaf dat kinderen iets kunnen bouwen waar ze anders nooit mee bezig zouden kunnen zijn.’

Er zijn ook heel veel volwassenen die lego leuk vinden, zegt hij. ‘Zeker de helft van de mensen die hier lego leent, is volwassene. En je kunt er ook creatieve dingen mee doen. Ik weet van Jan Waanders (de missionair werker in Groningen, red) dat daar bijvoorbeeld ook Bijbelverhalen worden nagespeeld met lego.’ 

Potjescheck

Op de website van Het Badhuis wordt ook verwezen naar de zogeheten Potjescheck. Dat is een manier om na te gaan of je recht hebt op toeslagen of subsidies. Voor Bremmer is dat een van de middelen om armoede tegen te gaan, vertelt hij. ‘Ik heb onlangs het boek Vrede op aarde van Stefan Paas gelezen, ik heb ook bij hem college gelopen toen ik in Kampen theologie studeerde. Hij benadrukt dat de Blijde Boodschap ook betekent: recht doen. De cijfers laten ons zien dat er veel armoede is in Nederland. Daar kunnen we echt wel wat aan doen. Op een gegeven moment werden wij benaderd door Geldfit, de organisatie die de Potjescheck heeft ontwikkeld. Er zijn allerlei maatschappelijke organisaties die daarmee werken, zoals de Protestantse Kerk. Wij zijn er ook mee aan de slag gegaan.’

Vaak zijn er potjes waar mensen wel recht op hebben, maar waar ze geen gebruik van maken. ‘Wij stimuleren mensen om jaarlijks hun gegevens in te vullen. Sommigen hebben genoeg, maar we horen ook schrijnende verhalen van mensen die geen geld op hun bankrekening hebben. Of ze hebben geen geld om eenmalige uitgave te doen, zoals een wasmachine. Iedereen is wel bekend met zorg- of huurtoeslag, maar dat daar ook regelingen voor zijn, dat weten veel mensen niet.’ Onder leiding van Ria van Beuzekom, coördinator bij Het Badhuis, zijn er inmiddels zo’n 70 potjeschecks uitgevoerd. ‘We werken daarvoor samen met vrijwilligers van SchuldhulpMaatje.’ Het Badhuis haalde hiermee onlangs het nieuws als een belangrijk initiatief in de regio Dordrecht.

Stress

In de gevestigde protestantse kerken zitten veel mensen met kennis van zaken op financieel gebied, ziet Bremmer. Maar niet iedereen heeft altijd evenveel begrip voor de situatie waarin mensen die schulden hebben zich bevinden. ‘Ik kan me storen aan het gemakkelijke oordeel dat soms over armere mensen, volksmensen, wordt geveld. Dit zijn mensen die hard moeten werken om het hoofd boven water te houden. Toch wordt er weleens gezegd: als je iets stoms doet, dan is het je eigen fout. Maar niet iedereen heeft financiële kennis met de paplepel ingegoten gekregen. En als je als christen denkt dat je het beter weet, help dan! Met name de schuldhulpverlening zit te springen om vrijwilligers. Het is zo mooi om mensen te helpen.’ Hij pauzeert even. ‘Ik wil dit graag gezegd hebben, want financiële problemen hebben veel impact.’

Nederland is het land van de regelingen, subsidies en toeslagen. Maar dan moet je wel weten hoe je ze aanvraagt. ‘Voor een rioolheffing kun je bijvoorbeeld ontheffing krijgen. Dat vraagt dat je een brief goed kunt lezen en interpreteren en dat je adequaat kunt reageren. Dat vraagt om kennis en inzicht die veel mensen niet van huis uit hebben meegekregen. Daar krijg je stress van. Je wordt kortaf. Je bent de hele dag bezig met de vraag of je iets wel kunt kopen. Die continue stress heeft gevolgen voor je gezinsleven. En dan gaan mensen sneller naar de drank grijpen. Financiën zijn een intiem onderwerp. Het is vaak met schaamte omgeven.’

Interactief

Het Badhuis is ook een plek waar vieringen worden gehouden. Hoe zien zijn overdenkingen eruit? Wat valt daarvan te leren voor andere plaatsen?

‘De overdenking heeft vaak een wat interactief karakter, passend bij een volkswijk. Ik stel vragen en gebruik voorbeelden. In de Veertigdagentijd ging het over het Pesachfeest, waar Jezus naar onderweg was. Ik ben begonnen met te vragen wie wist wat Pesach betekent. Daarna hebben we gesproken over de actualiteit: dit jaar vieren we 80 jaar bevrijding. Waarom zou je dat vieren? Daar geven mensen dan verschillende antwoorden op. Vervolgens trek ik een parallel tussen de bevrijding uit Egypte en de bevrijding van de Duitsers. Doordat ze die boodschap van bevrijding doordacht hebben, en naar het nu gehaald, komt die meer binnen.’

Bremmer vertelt dat hij regelmatig mensen vraagt om niet alleen te luisteren, maar ook iets te doen. ‘Ik heb weleens een schilderij gemaakt en dat laten zien. Vervolgens legde ik het op de grond en vroeg ik mensen om eroverheen te lopen. Dat deden ze niet. Dat is toch zonde, was de reactie. Toen kon ik vertellen dat God ons gemaakt heeft, als de grote Kunstenaar. Zo mag je jezelf zien: gemaakt door God. Laat dus niet over je heen lopen. En ga met respect met anderen om.’

Een andere keer trok hij doelbewust een wit shirt met een vlek erop. ‘Veel mensen zeggen dan: hé, daar zit een vlek. Dat gebruik ik vervolgens in de overdenking. Ik vind dat een prachtig element van spreken in het openbaar. Dat je de boodschap naar deze tijd kunt halen en dat je een beroep kunt doen op het inlevingsvermogen van mensen, dat vind ik geweldig.’

Hij verpakt zijn boodschap dus in beelden en maakt daarbij heel bewust gebruik van inzichten uit de didactiek. ‘We weten dat als mensen iets alleen horen, ze ongeveer 20% onthouden. Als ze daarbij ook iets te zien krijgen, onthouden ze 40%. En als ze ook iets doen, onthouden ze 80%. Waarom zou je die inzichten niet in een dienst gebruiken, als je weet dat je boodschap daardoor beter landt?’

Dagelijks brood

Een van de gebeden uit het Onzevader is ‘Geef ons heden ons dagelijks brood’. Wat leest hij in dit gebed? Op welke manier is het op zijn plek actueel? ‘Het boek ‘Vrede op aarde’ van Stefan Paas beschrijft de gereformeerde traditie, die er altijd op gericht is geweest om het evangelie naar de ziel te brengen’,  zegt Bremmer. ‘Hij benadrukt dat je die boodschap niet los moet zien van het bredere welzijn van mensen. Het is in die zin mooi dat pioniersplekken als de onze een geestelijk verhaal en ontmoeting bieden aan mensen.  Want ‘geef ons heden ons dagelijks brood’, dat is voor heel veel mensen ook: een goede, gezellige dag hebben. Door alle activiteiten heen willen we er zijn voor de buurt, door eenzaamheid te bestrijden, door mensen aan elkaar te verbinden. Door vriendschappen mogelijk te maken. ‘Dagelijks brood’ is ook een plek waar je je verhaal kunt doen als je partner is overleden.’

Openheid

‘En leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de boze’, staat er in het Onzevader. Wat ervaart hij in zijn werk van het kwaad? ‘Veel mensen in een volksbuurt als de onze staan open voor het spirituele. Denk aan paranormale beurzen bezoeken, je handen laten lezen, tarotkaarten laten leggen. Veel mensen denken dat ze bijzondere krachten hebben of in het verleden hebben gehad. Ik ben niet geneigd om dat meteen als het ultieme kwaad te zien, maar ik constateer dat hier een openheid voor is en ik probeer die zoektocht naar het spirituele - het besef dat er meer is tussen hemel en aarde - om te buigen naar God toe.’

Gezinnen die uit elkaar vallen, daarin ziet hij heel duidelijk het kwaad aan het werk, zegt hij. ‘Een groot onderdeel ervan is dat mensen nooit echt geleerd hebben om te reflecteren. Kijk, als je als jongere wekelijks naar de kerk gaat en daar te horen krijgt dat je zondig bent, dan wordt er een bepaalde laag van reflectie aangeboord. Je bent je er bewust van dat je fout zou kunnen zitten. De neiging om het kwaad te zoeken bij de ander en niet bij jezelf, dat heeft mijns inziens met secularisatie te maken, dus dat het land bij God en de kerk vandaan gaat. Mijn vrouw werkt in de contextuele hulpverlening. Zij ziet wat er gebeurt als je niet hebt aangeleerd hoe je omgaat met boosheid. Dan verval je in het verkeerde gedrag dat je is aangeleerd. Het kwaad is ook dat we als kerk deze mensen de schuld daarvoor in hun eigen schoenen schuiven en zeggen: het komt door jezelf. Maar had het echt anders gekund?’

Koninkrijk

‘Want van U is het Koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid, tot in eeuwigheid’, daarmee sluit het Onzevader af. Wat ziet hij hier van dat Koninkrijk? ‘Er is hier een goede sfeer, mensen worden geholpen en men kijkt naar elkaar om. In sommige opzichten wordt daarin het Koninkrijk zichtbaar. Ik zeg het weleens zo: daar hoort ook een koning bij en dat is Jezus. Wil je dat die glimpen van het Koninkrijk voor altijd blijven, dan is het belangrijk dat je bij die koning hoort, die dat voor ogen heeft. Er komen hier doordeweeks heel veel goede mensen die zich inzetten voor armoedebestrijding, maar zeggen niks met Jezus te hebben. Dat is mooi, maar wil je dat dit uiteindelijk voor altijd is, dan heb je Jezus nodig. Dat geloof ik. Ons werk zal niet nutteloos zijn, we bouwen mee aan het Koninkrijk.’

Welke ontwikkeling maakt hem verheugd? ‘Ik ben blij dat er zoveel activiteiten zijn en dat we zo veel vrijwilligers hebben, terwijl je op andere plekken vaak hoort dat er een tekort is aan vrijwilligers. En ik denk aan iemand die hier op zondag komt, een spirituele achtergrond van hekserij heeft en zich wil laten dopen. Diegene leert hier over Jezus, over God. Ik ben blij dat hij ontdekt dat er een God is waardoor hij zich geliefd weet. Het is supergaaf om iemand dat te zien ontdekken. Ik ben ook verheugd dat hierin iets zichtbaar wordt van wat het Koninkrijk gaat worden. Dat geeft me kracht, want zonder dat eindperspectief zou ik nihilist zijn. Waar doe je het anders allemaal voor? Dus daar word ik blij van.’ 

Tekst: Nels Fahner

Dit is het tweede deel in een serie gesprekken met missionair werkers naar aanleiding van thema’s uit het Onzevader. Het eerste gesprek, met pionier Rik Zwalua, is hier te lezen. IZB-Impact ondersteunt en begeleidt nieuwe vormen van kerk-zijn, zoals Het Badhuis in Zwijndrecht. Lees hier meer over dit project. Zelf interesse om een missionair project te beginnen? Kijk dan hier voor meer informatie.